Wanneer we ons niet goed voelen of ergens een gevaar of probleem detecteren gaan wij, mensen, vaak piekeren. Een beetje piekeren kan vast geen kwaad. Maar heel wat mensen piekeren vaak te veel en te lang. Ze blijven vasthangen in het gepieker. Hoe langer je gaat piekeren, hoe minder groot de kans dat je bepaalde belangrijke stappen gaat zetten.
Piekeren is als het ware een pauzeknop ingedrukt houden
Je doet dat niet bewust, het niét zetten van een aantal stappen. Want door te piekeren heb je echt het idee dat je een oplossing aan het zoeken bent. Je piekerhoofd maakt je eigenlijk wijs ‘we zijn er mee bezig’, maar in werkelijkheid gebeurt er vaak niet veel. Vasthangen in gepieker betekent namelijk vaak dat je een soort van pauzeknop ingedrukt houdt.
Niet alleen zorgt het gepieker dat belangrijke stappen niet gezet worden om datgene waar je over zit te piekeren efficiënt aan te pakken, maar ook andere acties die goed zijn voor je welbevinden (zoals hobby’s, sociaal contact, enz.) worden vaak al te gemakkelijk ‘on hold’ gezet of aan de kant geschoven: ik moet me eerst uit dit probleem zien uit te piekeren en pas dán, dán pas mag ik iets leuks doen. En dan kan er zich al snel een negatieve spiraal op gang trekken en je naar beneden trekken. Door te piekeren houd je ‘stress’ vast in heel je lijf én hoofd, en dat gaat je helemaal uitputten.
Piekeren geeft je een vals gevoel van controle. Je denkt dat je bezig bent met iets op te lossen, met een oplossing te zoeken om iets vervelends af te wenden, te doen ophouden, of onder controle te krijgen. Maar dat is ijdele hoop. Je voelt je er veelal slechter door. En ondertussen gebeurt er weinig of niets. Steeds minder fijne, zinvolle, waardevolle dingen in je leven.
Aan de slag met piekeren: het PiTA proces
Actie dus! Actie is werkelijk waar de beste remedie tegen piekeren. Maar dan moet je wel eerst en vooral het piekeren opmerken. En hoe sneller je het gepieker opmerkt, des te sneller je ermee aan de slag kunt.
En – want dat bedoel ik ook met ‘opmerken’ – het echt onder woorden brengen. Tegen jezelf zeggen: ‘Aha, hier heb je het gepieker weer, dit is piekeren.’ En dan? Wat dan, nadat je het piekeren hebt opgemerkt? Actie! Vandaar PiTA: Piekeren opgemerkt? Dat is dan meteen het Teken om over te gaan tot Actie!
Het PiTA proces
Ben je aan het piekeren over iets waar je eigenlijk toch wel iets aan zou kunnen doen? Ben je bijvoorbeeld iets voor je uit aan het schuiven? Ja? Wel, hoe lastig ook: ga dan eens even na wat de eerste kleine stap zou kunnen zijn die je de komende vierentwintig uur kunt zetten om schot in de zaak te krijgen.
Of ben je net aan het piekeren over iets waar je zelf helemaal geen vat op hebt? Wel, hoogdringend tijd dan om ontspannende acties te ondernemen. Stop daar je tijd en energie in, in plaats van in het nodeloze gepieker.
Wist je trouwens dat bijna 90% van de dingen waar wij over piekeren niét uitkomen? Het valt meestal veel beter mee dan ons gepieker ons doet geloven. Maar het is zo hardnekkig, dat piekeren. Het is zo moeilijk los te laten. Laat het los, hoor je dan zo vaak. Gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het is een echte mission impossible. Hoe meer je gaat vechten in je hoofd (Stop! Ik wil dat het ophoudt! Stop toch met piekeren! Laat het nu toch in godsnaam los! Trek het je zo niet aan!), hoe lastiger het wordt, hoe meer je verstrengeld raakt en vast komt te zitten in je piekerhoofd.
"Wist je trouwens dat bijna 90% van de dingen waar wij over piekeren niét uitkomen? Het valt meestal veel beter mee dan ons gepieker ons doet geloven."
Filip Raes
Wat wél mogelijk is, is om het piekeren vast te houden, ik bedoel dan: in je hoofd te laten doorlopen. Dus je hoort het gepieker nog wel, maar je gaat er niet echt meer, of steeds minder naar luisteren.
En er steeds minder mee vechten en worstelen in je hoofd (Lees ook: Een uitknop voor mijn gepieker graag). En mildheid, vooral heel veel mildheid voor jezelf en je gepieker. Dat je piekert zegt vaak iets moois over jou, het geeft aan dat er dingen zijn die voor jou heel erg belangrijk zijn. Of je bent bang of triest, en je wil je gerust en op je gemak voelen. Wat is daar in godsnaam mis mee? Dat is de meest normale menselijke wens. Het maakt je tot mens. Het is dat wat wij mensen delen: we willen zo weinig mogelijk pijn hebben en gewoon gelukkig zijn. En daarom gaan we vaak piekeren. Dat is wat mensenhoofden nu eenmaal doen. Je bent niét alleen!
Ah nee, want ik pieker ook. Dus we zijn al minstens met ons tweeën. En ik verzeker je: we zijn met nog meer. Met veel meer. Met héél veel meer. Elke nacht liggen er wereldwijd miljoenen mensen ’s nachts te draaien en te keren in hun bed en houdt gepieker hen uit hun slaap. Piekeren hoort erbij. Dat je piekert, wil zeggen dat je een mens bent. En je zult altijd een mens blijven. Dus zul je altijd wel wat blijven piekeren. Maar als je het steeds sneller kunt opmerken en steeds sneller actie onderneemt (terwijl je het gepieker met mildheid vanachter in je hoofd wat laat doorlopen), zal het piekeren steeds minder in de weg gaan zitten. En dat maakt dat je steeds meer kunt leven, ondanks het gepieker."
Wil je meer weten? Meer tips om mild met je gepieker om te gaan en weer te genieten?
Luister live mee naar het webinar met gedragstherapeut Filip Raes: 'Morgen stop ik met piekeren' of ontdek het in het boek Morgen stop ik met piekeren of Weg van het piekeren.
In samenwerking met Lannoo.
Wie is Filip Raes?
Filip Raes is professor psychologie aan de KU Leuven. Hij doet wetenschappelijk onderzoek naar wat mensen kwetsbaar maakt voor emotionele problemen zoals depressie en angst. Hij richt zich daarbij vooral op de nefaste rol die piekeren speelt. Daarnaast ontwikkelt en onderzoekt hij behandelingen die die kwetsbaarheid aanpakken en is hij actief als psycholoog en gedragstherapeut in PraxisP aan de KU Leuven en in een privépraktijk te Kapellen. Hij is een gewaardeerd opniemaker en veel gevraagd spreker in Nederland en Vlaanderen over thema’s als piekeren, mindfulness, angst en depressie.
