Het allerbelangrijkste in je leven is de ouder-kind relatie. Niemand kan dieper ingrijpen, niemand zal meer invloed hebben. En wat heel kostbaar is, daar ben je voorzichtig mee. Meer zelfs: we voelen ons afhankelijk van wie door onze liefde ontstaan is. Je kan niet meer ‘zonder kind’ leven, eens het er is. Heel wat jonge ouders die niet konden begrijpen dat ze voor hun ouders zo belangrijk waren ontdekken met verrassing hoe ze hetzelfde ondergaan met hun baby.
Kennis van de neurobiologie brengt heel wat antwoorden aan van zogenaamde tegenstellingen in het gedrag en de emoties van kinderen. Daardoor kunnen we vandaag vele ouders geruststellen dat hun vermoeidheid, het moeten blijven volhouden met een kind dat niet gemakkelijk is, niet te vervallen in pessimisme als je tiener weer eens met een ongewone vriend afkomt, zinvol is. Tegendraadsheid is normaal, het vertolkt het brein in ontwikkeling.
Het succes van hersenwetenschappers en cognitieve psychologen is blijkbaar nodig om ouders vandaag aan te moedigen normaal te doen. Is het goed voor kinderen om buiten te spelen? Dat zou een vraag moeten zijn die iedere ouder met gemak zelf invullen kan. En toch moet dit beantwoord worden in media en opvoedartikels. Als gezegd wordt dat:
- het zeer stimulerend is voor de hersenen, oplossingen te mogen zoeken bij spel buiten
- het kinderen helpt nieuwe structuren uit te vinden (‘we gaan een huis bouwen met die takken’)
- leert zorgen voor elkaar (‘oei die geraakt niet meer naar beneden van de ladder, wacht ik kom helpen’),
- groep leert vormen (‘wie doet mee?’)
- conflicten oplossen en dure eden zweren (‘wij zijn vrienden voor altijd’)
Dat het allemaal super prikkels zijn voor het ontwikkelende kinderbrein beseft iedereen, en toch durven ouders en beleid geen klassieke speeltuin meer op zonder super beveiligde vloeren, moet er steeds supervisie zijn, wordt iedere tuin stevig afgegrensd opdat niemand verloren zou lopen.
Opvoedtips kan je met duizenden vinden, ze gaan jammer genoeg zelden over jouw kind.
Dat kind heeft namelijk een uniek temperament, talent, ontwikkeling die dag per dag evolueert. Dat kind is dus steeds afhankelijk van je bereidheid te kijken door de bril van een opgroei visie. Ook het meest agressieve onbeleefde kind weet zelf niet waarom die zo doet. EN je kan dan wel vermoeden dat er ergens in het brein wat uitleg te vinden is, maar voorlopig is dat een gesloten doos waar jij niet zomaar in kan om enkele vijsjes bij te draaien. En gelukkig maar want je zou knoeien aan een heel ingewikkelde keten, het ene oplossen zou wat anders verstoren.
Gelooft u het als je bankdirecteur zegt: ik zal je zeggen op basis van kennis van economie en geldbeheer waar je je spaarcenten in moet investeren zodat je zonder enige twijfel met pensioen royaal zal rentenieren? Nee. Waarom niet? Omdat de kennis, die belangrijk is, geen garantie geeft dat het ook werkt in jouw heel concrete situatie. Je gezondheid kan veranderen, je werk kan over kop gaan, je kan een onverwachte schenking krijgen.
Ontwikkelen wil zeggen dat het leven steeds weer nieuwe wagonnetjes toevoegt. Steeds gaan er nieuwe deuren open en nodigt het leven ons uit terug mee op te stappen.
Ontwikkelen wil zeggen dat het leven steeds weer nieuwe wagonnetjes toevoegt. Dat geeft hoop voor wie met zijn kind of jongere door heel moeilijke tijden gaat. Steeds gaan er nieuwe deuren open en nodigt het leven ons uit terug mee op te stappen. En het fijne voor kinderen en jongeren is dat dit ook geldt voor ouders en grootouders, ook al gaat het daar veel trager en moeten de deuren daar wel eens opengeduwd worden wegens storend roest. Maar opvoeden is een beweging in twee richtingen, door de praktijk evolueren ouders in hun visie. Het kan hen samenbrengen maar ook uit elkaar spelen. Het kan van het gezin een gehechte clan maken, maar ook een pijnlijk geheel van eilanden. Dat je elkaar opvoedt kan je een duwtje geven. Door je daar bewust van te zijn. Lachend te zeggen dat je nooit verwacht had als beginnende ouder akkoord te gaan met wat je zoon nu voorstelt. Of sterker nog: door je kinderen advies te vragen. Over een vakantieplan, een nieuwe auto. Daarmee verhoog je je kans dat je jongeren jou ook om advies komt vragen!
Ouders zijn noodzakelijk. We nemen de baby in de armen, en die beweging herhalen we gans ons leven. We omarmen onze vrienden, we pakken ons lief stevig vast, we vrijen in omarming, het kleinkind slaat armen rond de nek van oma, we drukken ons hoofd tegen onze dode vader, moeder als laatste aanraking.
De noodzaak is dus hechting, weten dat je vastgehouden wordt, dat je een unieke band hebt, maar in die beweging zit ook bescherming, veiligheid. Raar voor ons logisch verstand is dat het ongewone, het heftige, het moeilijke net zo nodig is voor de ontwikkeling als het prettige, rustige, het volgens-de-boekjes opgroeien.
Opvoeden door de bril van een opvoedfilosofie
Opvoeden door de bril van een opvoedfilosofie is anders dan opvoeden met een checklist. Dat ouders zich vandaag zorgen maken omdat hun kind twee maanden later begint te brabbelen, niet even vlot praat als op curves aangegeven wordt op leeftijd drie jaar, dat er nog steeds geen puberteit te zien is, dat is pijnlijk. Kennis wordt daar een graadmeter van normaliteit. Terwijl je zelf misschien geniet van een partner die zelf geen prater was als kind, of je herinnert hoe moeilijk je was voor je ouders als tiener, en hoe het goed kwam. Kennis inspireert, daar dient het voor, maar wees er voorzichtig mee om een grens te trekken tussen gewoon en abnormaal. Ontwikkelen is complex, op consultatie moet ik zo vaak mildheid vragen voor het leven. Kijk nieuwsgierig naar die ontwikkeling, ook al gaat het gepaard met terechte ongerustheid en soms jammer genoeg zelfs verdriet. Beiden zijn nodig. Vanuit gehechtheid aan je kind kan je je gekwetst voelen of nachtenlang wakker liggen, vanuit besef dat je kind groot moet worden en zelf ook mee oplossingen moet vinden moet je ruimte bieden. Wees gerust, het is makkelijk te schrijven. Er zijn vele vormen van heldenmoed in het leven. Eén ervan zijn ouders die een kind hebben dat een zware uitdaging vormt, het kan bij tijden erg ver gaan waar je zelf het niet meer in de hand kan houden en hulp nodig hebt van anderen. Er zijn kinderen die helden zijn voor de manier waarop ze ondanks gevaarlijke, beschadigende ouders levensmoed hielden.
Kijk nieuwsgierig naar die ontwikkeling, ook al gaat het gepaard met terechte ongerustheid en soms jammer genoeg zelfs verdriet. Beiden zijn nodig.
Toegegeven, we hebben een weg afgelegd om niet meer te geloven in de opvoeddoos vol trucs die van het kind een goed en hardwerkend mens zouden maken. Niet iedereen in de maatschappij heeft die idee opgegeven. Dat streng onderwijs met forse toetsen en huiswerken een betere, slimmere generatie zou maken leeft nog. Maar de meerderheid weet intussen dat je daarmee ook het risico loopt vaardigheden te beknotten die nodig zijn voor de dynamische wereld die zich niet laat samenvatten met wat trucs.
Dus: gooi de deur van je hoofd open
Laat je kind en jongere snuffelen aan het leven, vertel over je eigen zoektochten en levenslessen, wees nieuwsgierig voor de keuzes die zij maken, vertrouw er in dat de weg het leven van je kind zal kruisen, en dat die klaar moet zijn om dan te weten of en hoe die dat spoor zal inslaan.
Benieuwd naar nog meer tips?
Luister live mee naar de LifeTalks sessie met pof Peter Adriaenssens: Opvoeden in uitdagende tijden.
In samenwerking met Lannoo.
