Aan de ene kant van de tienertijd ligt de speelse kindertijd, aan de andere lonkt de verantwoordelijkheid en ernst van de jongvolwassenheid. In die kindertijd zijn er doorgaans weinig excessen en ook tijdens de jongvolwassenheid belanden de meesten als vanzelf wel weer binnen de grenzen. Maar daartussenin zitten drie à vier jaren dat alles out of control en buiten proportie is. Wat gebeurt er in die fase?
Klaar Hammenecker, kinderpsychologe en auteur van het succesvolle opvoedingsboek ‘Wat elk kind nodig heeft’, en het recent uitgebrachte ‘LAAT MAAR.’ legt het je uit.
Als tieners érgens mee bezig zijn, dan is het met het ontwikkelen van hun identiteit. Een tiener zoekt uit wie hij of zij wil zijn en hoe hij of zij wil dat anderen hem zien.
Klaar Hammenecker
3 vragen waarmee tieners bezig zijn
Als tieners érgens mee bezig zijn, dan is het met het ontwikkelen van hun identiteit. Bovendien lijken de antwoorden op hun vragen alle dagen anders, juist omdat er voortdurend van alles verandert, vanbinnen en vanbuiten .
1. Wie ben ik eigenlijk?
Een tiener zoekt uit wie hij wil zijn, zowel qua uiterlijk (Wat vind ik mooi? Hoe wil ik eruitzien?) als in zijn diepste innerlijke overtuigingen (Wat vind ik belangrijk? Welke waarden wil ik uitdragen? Waartoe voel ik me aangetrokken?). Hier hoort ook de seksuele en genderidentiteit thuis. Seksuele identiteit verwijst naar hoe je over jezelf denkt als seksueel wezen. Genderidentiteit gaat over de persoonlijke beleving van je gender. Je kunt jezelf identificeren als man, vrouw, beide of geen van beide. Genderexpressie is dan weer de uiting van je gender. Verwarrend? De kans is groot dat je tiener beter op de hoogte is van alle verschillende termen en afkortingen rond gender dan jij.
2. Hoe zien anderen mij?
Hoe wil ik dat anderen mij zien? Wat ga ik doen om dat te laten lukken? Geef ik toe? Verloochen ik mezelf een beetje om erbij te horen? Of ga ik juist choqueren door heel expliciet mijn voorkeuren en overtuigingen duidelijk te maken? Wat doe ik met de feedback die ik krijg? Veel tieners lopen hierin vast of kampen met onzekerheid. Ook tieners die op sociale media alleen hun ‘perfecte’ kantjes tonen – misschien juist zij – kunnen ’s avonds vaak de slaap niet vatten omdat hun hoofd te vol zit met twijfels en verdriet.
3. Hoe zit het met mijn ouders en alle andere volwassenen?
Waar staan die volwassenen voor en ben ik het daarmee eens? Welke strenge regels leggen ze mij op en vind ik die terecht? Zijn mijn ouders wel consequent? En waarom maken mijn ouders een groot probleem van wat in andere gezinnen zo vanzelfsprekend lijkt? ‘Bij mijn beste vriendin mag dat wel!’ is in deze context een vaak voorkomende en begrijpelijke uitspraak.
De invloed van de socio-emotionele ontwikkeling tijdens de kleuter en lagere schooltijd
Heel typisch voor de tienertijd is dat ze in deze periode vastlopen op dingen die in vorige fasen van hun socio-emotionele ontwikkeling niet zo vlot gelukt zijn:
- Als peuter, bijvoorbeeld, ontwikkel je je autonomie. Je wilt op verkenning gaan, zelf veel proberen, hard ‘nee’ zeggen en je eigen beslissingen nemen. Lukt je dat niet of niet genoeg, dan ervaar je schaamte en twijfel. Ben je als een twijfelaar uit je peutertijd gekomen, dan is het goed mogelijk dat je het als tiener extra lastig hebt met kiezen. Zelf kiezen, laat staan voor jezelf kiezen, is moeilijk. Je probeert onzichtbaar te worden, je loopt in de schaduw van een populaire leidersfiguur, je zwicht voor groepsdruk.
- Waren je jaren op de lagere school – door een leerproblematiek of een traumatische ervaring met een weinig begripvolle leerkracht – een uitdaging en liep je competentieontwikkeling daardoor moeilijk, dan kan dat leiden tot problemen met zelfsturing in je tienerjaren. Iedereen verwacht dat je steeds meer aan het stuur gaat zitten van je eigen leven, maar dat is voor jou juist heel pittig. Dat kan leiden tot een van twee excessen: ofwel nestel je je volledig op de achterbank, en als er dan iemand anders weigert om te sturen, dan gebeurt er gewoon niets. Ofwel speel je soloslim: je gooit je moeder, de logopedist en de leerkracht van de passagiersstoel. Vanaf nu doe jij het op jouw manier én alleen.
In hun tienerjaren zoeken tieners antwoorden op de belangrijke vragen die nodig zijn om richting te kunnen geven aan wat nog komt. Geen wonder dat deze jaren gepaard gaan met onzekerheid en met een zekere strijd. Wat ouders vaak bestempelen als ‘overdrijven’ benoem ik liever als ‘uit balans gaan’. Tieners vervallen weleens in excessen en extremen. En dat is typisch voor deze fase.
In samenwerking met Lannoo.
